| Peter Verhagen |  |
Blogs over mediawijsheid
Mediawijsheid is een containerbegrip waar veel onder valt. Het heeft uiteraard te maken met social media, maar ook met de traditionele media als kranten en televisie, en met alles wat je op het internet kunt vinden.
De SLO zegt dat het bij mediawijsheid gaat om "kennis, vaardigheden en mentaliteit die nodig zijn om bewust, kritisch en actief om te gaan met media". Ze werkt dat verder uit in de volgende punten:
Ik vind het wel mooi dat in deze opsomming zowel het tot je nemen van media als het zelf genereren van media wordt meegenomen.
Op de site van de SLO kun je een mooi schema downloaden waarin de definitie concreet wordt uitgewerkt naar concrete vaardigheden en naar leeftijdsfasen. Zie het plaatje hiernaast (boven) voor een voorbeeld. =>
Uitgever Instruct hanteert de volgende definitie: "mediawijsheid is de verzameling competenties die je nodig hebt om actief én bewust te kunnen deelnemen aan de mediasamenleving." "Het is het veilig en slim inzetten van alle beschikbare media (digitaal en analoog) om de eigen kwaliteit van leven te vergroten én ervoor te zorgen dat je optimaal kunt deelnemen aan de wereld om je heen." Dit is een wat actievere definitie, die vooral gaat over het eigen handelen met media.
Dit lijkt sterk op de definitie uit 2005 van de Raad voor Cultuur op mediawijsheid.nl: "het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld". Het Netwerk Mediawijsheid heeft dat verder uitgewerkt in het Mediawijsheid Competentiemodel. Er zit een uitgebreide toelichting bij. Zie het plaatje hiernaast (onder) voor een voorbeeld. =>
Het mooie van dit competentiemodel is dat het in twee dimensies is uitgewerkt. Acht competenties worden onderscheiden en beschreven. Discussiëren, reflecteren, creëren, bedienen e.a. Maar die competenties zijn geen doel op zich. Daarom worden ook tien gebieden uitgewerkt waarbinnen (social) media je doelen dichterbij kunnen brengen: gezondheid, vrije tijd, identiteit, relaties e.a. Ik vind dat wel een mooie benadering. Het geeft een positieve lading aan het gebruik van media, als stimulans voor het bereiken van je doelen, en ook als checklist of je (social) media wel op de goede manier (lees: gericht op je doelen) gebruikt.
Vaak kijken we negatief naar de ontwikkelingen rond social media. We zien makkelijk de gevaren en beperkingen ervan. De Tsjech Jan Rezab vraagt in deze TEDx Talk aandacht voor de positieve kant ervan.
Social media geeft kortere communicatiekanalen richting de overheid. Ook maakt het politici beter zichtbaar. Social media works as an amplifier. De hogere penetratie van social media heeft een rol gespeeld in de revoluties van de afgelopen jaren in diverse landen. Ook individuele mensen hebben daardoor ineens veel meer macht dan vroeger, als hun media-uiting wordt opgepikt, gedeeld en een vlucht neemt.
Bedrijven zouden transparant, communicatief, open, betrouwbaar, eerlijk en probleemoplossend moeten zijn. Ook dat is makkelijker geworden met social media. Social media zullen steeds grotere problemen kunnen helpen oplossen, door mensen te verbinden en samenwerking mogelijk te maken. Ook mensen die nu nauwelijks aan social media meedoen, zullen steeds meer betrokken raken. Laten we social media gebruiken voor goede doeleinden.
Op Netflix staat de documentaire The social dilemma. Ik maakte bij het kijken ervan deze aantekeningen. =>
De documentaire gaat over de bedrijven achter social media (Meta, Google, enz.) en over het verslavende karakter van die social media. Een aantal ex-werknemers van deze bedrijven vertelt in de documentaire dat de tech-reuzen opzettelijk de social media zo verslavend maken omdat groei en winst hun voornaamste doel is. De gebruikers moeten zoveel mogelijk online blijven, en dat bereik je het beste door ophef en door inspelen op FOMO.
Ik schreef na het kijken als reflectie: Het feit dat bijna alle grote tech-bedrijven in de VS zitten, komt dat doordat in de VS winst maken boven bijna alles staat?
Hebben we het in Europa beter geregeld? En zo ja, is dat dan afdoende, of gaan we mét de VS ten onder aan de macht van de grote tech-bedrijven?
Kunnen we het gevaar dat tech-bedrijven de wereld gaan beheersen nog keren? Zullen we zelf nog in staat zijn om ons aan de greep van de tech-bedrijven te ontworstelen? We hebben in de digitale detox gezien hoe moeilijk het was...
<= Bij de bespreking in de klas hebben we dit op het bord geschreven.
Positief vonden we de stukjes waarin het algoritme als een soort controlekamer werd uitgespeeld. je krijgt zo een beetje gevoel wat voor afwegingen en mechanismen in die algoritmen wordt geprogrammeerd. De drama-stukjes van het gezin dat worstelt met social media zin wel erg dramatisch en passen niet zo goed in een serieuze documentaire.
Wel goed is de insteek om vooral te kijken vanuit de vraag 'wat staat er op het spel?' in plaats van 'wat gaat er allemaal fout?'. Bij elke ontwikkeling weer goed kijken wat de mogelijke consequenties zijn en daarnaar handelen. We wéten dat wij het doel en het product zijn van de tech-bedrijven, hoe kunnen we ons hierzelf het beste tegen wapenen?
Ik schreef na de bespreking de volgende reflectie:
Wanneer zouden social media voor mij wél goed zijn? Als het in zichzelf keuze en beperking mogelijk zou maken, prioritering door de gebruiker, afremmen van overmatig gebruik.
Neil Postman over I, robot: "Huxley feared the truth would be drowned in a sea of irrelevance".
Zijn we door de (ver)snel(d)e technologische ontwikkelingen achter gaan lopen? Kunnen we het biologisch niet meer bijbenen?
Ik denk dat we 'vroeger' meer bereid waren om te lijden en het onvolkomene te accepteren.
Vroeger waren we bereid pijn te lijden voor acties die we ondernamen of principes die we hooghielden. Nu ondernemen we pas actie, worden we principieel, als we pijn ervaren.
Als docent kun je in gesprek met je klas: "Wat staat er op het spel?" i.p.v. "Wat gaat er fout?"
Of: "Hoe zou het best mogelijk gesprek/bericht op [vul social media in] eruit zien?"
1 december 2022
14 jaar geleden kregen wij een doodgeboren kindje. Het ligt begraven op Rusthof. Die naam ken je misschien uit het nieuws: een groepje paranormale onderzoekers probeerden te communiceren met begraven overledenen, waaronder kinderen op de kinderbegraafplaats van Rusthof.
Ze vergaten een camera bij een van de kindergraven, een ouder vond die, bekeek de beelden en zocht eerst contact met de gemeente en zocht daarna de publiciteit. Veel nabestaanden waren boos: communiceren met de overledenen, zonder dat de nabestaanden op de hoogte waren, hoe kon dat gebeuren? Het riep de vraag op: wie heeft eigenlijk 'recht' op (de nalatenschap van) overledenen?
Op Netflix staat de serie The future of..., met daarin de aflevering Life after death.
Deze aflevering behandelt eigenlijk een paar onderwerpen tegelijk. 1) Wat gebeurt met met je digitale data als je overlijdt: je mailbox, WhatsApp-berichten en foto's op je social media-accounts. 2) Wat moet er gebeuren met je social media-profielen na je overlijden: opheffen, memorial-status geven? 3) Hoe kun je digitaal 'voortleven' in de vorm van een hologram, avatar, deepfake.
Korte samenvatting van de docu: - Kun je in de toekomst naar een digitale herdenkingsplek met een hologram of een deepfake? - Wat gebeurt er met je digitale nalatenschap na je dood? Veel mensen hebben er niet over nagedacht. Wel over de fysieke erfenis. In de VS zijn planners (Alua Arthur, death doula) voor de digitale nalatenschap. - Uitvaarten zijn uitgegroeid tot een big business. Maar begraafplaatsen raken vol, en voor veel mensen worden de kosten (van een grootse uitvaart) te hoog. - Begraven en cremeren zijn niet bepaald milieuvriendelijk. Maar ook digitaal 'stoten we veel uit'. - Elaine Kasket is specialist over digitale nalatenschap. Je digitale sporen verdwijnen niet vanzelf. - Vroeger werden profielen (bijv. FB) verwijderd na je dood. Na Verginia tech veranderde dat: memorials. - Nu moeten nabestaanden kiezen: verwijderen, memorial maken, niets doen? - Maar het probleem van weesprofielen en -data wordt steeds groter, en daarmee ook de beheerlast. - Cole Imperi deed onderzoek naar Descript, AI-software om stemmen te klonen. Zo kun je een speech geven na je dood, of je nabestaanden met een chatbot laten praten, door te combineren met een deepfake of een hologram. - Charles Isbell, professor en decaan op Georgia Tech college of computing, spreekt over digital afterlife, digitale avatars die blijven communiceren. - Het gebeurt nu al sporadisch. In de toekomst zou je tijdens je leven je eigen avatar kunnen voeden met de data die jij wilt achterlaten. - Nu weten je achterkleinkinderen niet veel meer dan je naam. In de toekomst zou je veel meer bekend kunnen blijven. Isbell vindt dat een troostvolle gedachte [ik vind het horror]. - Maar willen we deze data achterlaten bij commerciële bedrijven? Gaat winst dan uiteindelijk boven memorie? Kasket vindt dit zorgwekkend. Wie is de eigenaar van de data van een overledene? [NB: de AVG in Europa geldt alleen voor levenden, de VS heeft niet eens een AVG] Ook Isbell vindt dit een extremely difficult question, mag Disney in de toekomst jouw data gebruiken voor een film? - Ander onderwerp: wat gaan we met de lichamen doen? Humusatie (composteren)? In de verre toekomst bossen op menselijke humus? - Cyrus Clarke (kunstenaar, ontwerper en 'futurist') zegt dat data (nu binair in 0 en 1) in een 4tallig systeem (ATCG) kan worden vertaald en in DNA kan worden opgeslagen. Bomen die in hun DNA menselijke/digitale data hebben staan? Praten met bomen om mensen uit het verleden te leren kennen? - De docu zegt dat je zelf bepaalt wat er in de toekomt met je zal gebeuren. Ik vrees dat de nabestaanden dat uiteindelijk gaan bepalen (maar die zijn soms in shock). Of anderen. - Wat betekent dit voor het rouwproces? Helpt dit het rouwen? Of schort het dat op? "Ik wil dat hun dood zoveel mogelijk op hun leven lijkt."
Als je dit in de klas gaat bespreken is het leuk om daarbij te kijken: De dikke data show seizoen 3, aflevering 5 'Wat gebeurt er met je socials na je dood?'
We hebben deze docu in de minor besproken. Een mooi klassengesprek over de dood, over wat er na je dood met je nalatenschap moet gebeuren, zowel je fysieke als je digitale, over rouwverwerking en afscheid nemen.
We vonden de documentaire te enthousiast over de mogelijkheden en te weinig kritisch over de grenzen daarin. Met name de idee dat je voor eeuwig zou moeten voortbestaan in de digitale wereld. Waarom? Wie is daarbij gebaat? De nabestaanden moeten juist leren loslaten en de generaties na jou mogen en moeten je ook (kunnen) vergeten. Je digitaal laten voortbestaan betekent alleen maar een uitgesteld afscheid.
Daarnaast is het niet goed als mensen vanuit het verleden hun gedachten en meningen blijven geven, zonder dat die met de tijd mee kunnen veranderen. Stel je voor dat je grootouders hun racistische of homofobe taal nog steeds zouden kunnen uiten via hun hologram, avatar of andere digitale middelen. Uitspraken die in hun tijd misschien wel begrijpelijk waren, maar nu niet meer acceptabel zijn.
We concludeerden ook dat nadenken over het einde van je digitale leven ook een onderdeel moet zijn van digitale geletterdheid. Bij het openen van je accounts op social media, je mailbox of je digitale opslag moet je eigenlijk meteen nadenken over het einde daarvan. Wanneer? Wie kan erbij? Wat mag diegene zien?
8 oktober 2022
Rusland- en Oost-Europakundige Marit de Roij schreef op haar website een informatief artikel over de Russische invloed op onze media, en de rol die taal speelt in berichtgeving over (de oorlog in) Oekraïne. ik stuitte op dat artikel via Twitter. Rusland doet heel veel om desinformatie over de Westerse wereld uit te strooien. Deels via trollen op Twitter, Facebook enz., deels ook via officiële persberichten van de staatsmedia. De Roij geeft voorbeelden van NRC, NOS en regionale kranten die berichten van de Russen klakkeloos overschrijven, of die onderzoek gaan doen naar Russische complottheorieën, maar die die berichten en theorieën daarmee legitimiteit geven.
Ik noem een voorbeeld. De media in Nederland schrijven regelmatig over 'het omstreden Azov-regiment', een extreemrechtse en/of fascistische groep binnen het Oekraïense leger. Dat is Russische desinformatie, want in werkelijkheid, zo toont De Roij aan, is het Azov-regiment al sinds 2016 een regulier onderdeel van het Oekraïense leger. Neonazi's hadden toen het regiment verlaten om een eigen politieke partij te vormen (wat mislukte). Inmiddels zitten er zelfs Joodse soldaten in het regiment. Door het Azov-regiment 'omstreden' te blijven noemen, tuinen de media in de Russische val van desinformatie, en voeden ze anti-Oekraïense sentimenten in de Nederlands samenleving.
Een ander voorbeeld: de Oekraïense regering heeft herhaaldelijk gevraagd om steden en gebieden in Oekraïne niet bij de Russische, maar bij de Oekraïense naam te noemen. Een deel van de media doet dat ook, maar bijv. Trouw schrijft nog steeds over Kiev i.p.v. Kyiv.
En een derde voorbeeld: NRC die Russiche complottheorieën over biolabs klakkeloos overnemen in de kop van een artikel. <=
Vaak is het overnemen van Russische desinformatie een gevolg van 'journalistieke luidheid', aldus De Roij. Berichten worden niet goed genoeg gecontroleerd, en ook de taal van de berichten wordt overgenomen. Dat beïnvloed de perceptie van de lezers en de kijkers. In dat kader noemt De Roij ook het gebruik van beweringen in de kop van een bericht. Ook al zet je een (valse) bewering tussen aanhalingstekens, de kop zélf blijft hangen, want dat is de eerste indruk. Koppen moeten kloppen.
Ik vond het een erg leerzaam artikel, en ik kijk weer een stukje kritischer naar (de taal van) het nieuws.
Het Practoraat Mediawijsheid en het Netwerk Mediawijsheid zijn een campagne gestart om docenten, zorgmedewerkers en mediaprofessionals te ondersteunen om het gesprek over desinformatie aan te gaan. De campagne biedt toolkits, lesmateriaal, casussen, links en artikelen die je hiervoor kunt gebruiken. Via verschillende kanalen is dit materiaal te vinden en te gebruiken. Bijvoorbeeld de website van het Netwerk Mediawijsheid en via WikiWijs. Het materiaal is gericht op het MBO en HBO, maar uiteraard ook te gebruiken in het VO.
zaterdag 5 november 2022
Auteur en techexpert Sanne Kanis schreef in het Nederlands Daglad een artikel met praktische tips over hoe je kunt omgaan met social media. Eerder schreef ze samen met Aaron Mirck het boek Niet appen tijdens het eten.
Maak afspraken met je kinderen. Negeer verkeerd gedrag van mensen om je heen. Wees kritisch op wat je online leest. Heb aandacht voor wat je doet en voor de mensen met wie je bent. Stel grenzen.
Een leuk artikel om te lezen, en ook goed te gebruiken als opening voor een gesprek in de klas. Want wat vind jíj nou van die tips? Klik op de afbeelding voor een vergroting. =>
De Concumentenbond en de Data Privacy Stichting voeren met 190.000 pariculieren juridische actie tegen Meta. Ze vinden dat Meta met een compensatie moet komen omdat Facebook sjoemelde met de data en privacy van haar gebruikers. Op 8 november ontmoeten ze elkaar weer voor de rechter. Ook tegen andere grote bedrijven lopen inmiddels rechtzaken. Lees meer op de site van de Consumentenbond.
Een les over het belang van privacy en de waarde van jouw persoonlijke data kan goed beginnen met dit filmpje van ACM Consuwijzer. Je kunt dan doorpraten over de waarde van persoonlijke gegevens, over wat social-mediabedrijven van je weten, wat ze allemaal van je opslaan en wat je daar zelf aan kunt doen. Ook kun je met hen praten over de AVG, wat die inhoud en welke rechten die aan consumenten, en dus ook aan de leerlingen, geeft.
Je kunt daarbij de leerlingadministratie van school als voorbeeld gebruiken. Wat weet de school allemaal van jou? Wie kan er bij die gegevens, en waarom? Hoe lang blijven die gegevens bewaard, en met wie worden ze gedeeld? Wat staat er in de wetgeving over het opslaan van leerlinggegevens? Voor de opslag van welke gegevens moet eerst toestemming worden gegeven? En moet dat dan door de leerling of door zijn/haar ouders?
Door dicht bij de leerlingadministratie te blijven is het voor de leerlingen makkelijker om het belang in te zien. Wie mag er allemaal weten dat je ADHD hebt? Of een pinda-allergie? Dat je ouders gescheiden zijn? Dat je niet zo hoog scoorde op de eindtoets van groep 8? Of dat je een tijdlang veel lessen verzuimd hebt?
Netwerk Mediawijsheid heeft samen met VodafoneZiggo en veiliginternetten.nl de serie Online Masters ontikkeld. Deze lessenserie beslaat verschillende gebieden van digitale geletterdheid, en is naar mijn ervaring erg goed sbruibaar in de lessen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs.
Eén van de onderdelen van de Social Masters is de les Echt of nep. De leerlingen krijgen 6 opmerkelijke nieuwsberichten voorgeschoteld met de vraag: is dit nep of echt?
Ik heb deze les op afstand gegeven tijdens de lockdown. Ik begon met een gesprek over de berichten rond corona. Wat gaat er veel nepnieuws rond. Waarom doen mensen dat eigenlijk? Soms omdat ze echt geloven in allerlei complotten. Soms omdat ze er geld of likes mee verdienen. Soms omdat ze het gewoon leuk vinden om omrust te veroorzaken. Maar hoe herken je nou wat echt is en wat nep?
Ik heb ze daarna het filmpje uit de Social Masters laten zien, en de cheklist gegeven, zie de afbeelding hiernaast. =>
Vervolgens mochten de leerlingen de checklist toepassen op de zes berichten uit de les Echt of nep, en hun antwoorden vergelijken met een andere leerling. We bespraken dat klassikaal na: hebben we dezelfde antwoorden? Hoe komen we daarbij?
Daarna mochten ze zelf een bericht over corona opzoeken, en dat beoordelen aan de hand van de criteria. Dit moesten ze inleveren in itslearning, en we bespraken ook deze berichten klassikaal na. Ook de checklist, hoe bruikbaar is die? Wie gaat die vanaf nu vaker gebruiken?
9 december 2022
Op ikwilminder.nl staat een artikel van Remco Wietsma over de CO2-belasting van e-mail. Hij beschrijft dat we met z'n allen wereldwijd per dag meer dan 250 miljard (!) e-mails versturen. Dit vraagt om een grote capaciteit aan servers, netwerken, datacenters, kabels en koeling. Elk van die onderdelen belasten ons milieu met CO2. Wil je bijdragen aan CO2-vermindering, dan zou je niet alleen minder e-mail moeten versturen, maar ook zoveel mogelijk oude e-mails die je toch niet meer gaan gebruiken opschonen.
Remco stelt dat elke e-mail ongever 4 gram CO2 uitstoot. Dat is volgens hem vergelijkbaar met 50 km rijden met een auto. Voor de onderbouwing daarvan verwijst hij in een voetnoot naar een onderzoek dat blijkt te gaan over de CO2-belasting van spam. Ik vind daarin een getal van 0,3 gram CO2 per spam-mailtje. Niet duidelijk is of de cijfers voor spam één op één ook gelden voor 'gewone' e-mails. Ook is mij niet duidelijk waarom Remco op basis van 0,3 gram opeens op 4 gram uitkomt.
Je kunt hiermee een leuke les mediawijsheid en informatievaardigheden maken door de leerlingen dit artikel te laten lezen en vervolgens te laten uitzoeken of deze cijfers kloppen. Een oefening in factchecken dus. Waar komen de cijfers vandaan? Welke (andere) bronnen zijn er, en hoe betrouwbaar zijn die? Je kunt leerlingen in groepjes hiermee aan het werk zetten, en daarna elkaars werk laten reviewen.
Daarbij kun je met hen praten over de milieu-belasting van hun e-mail en andere digitale data, en over manieren om dat te verminderen.
23 december 2022
Blijkbaar heb ik al in 2018 een symposium over mediawijsheid gevolgd. Dat was op de Driestar in Gouda. Ik kwam het certificaat onlangs tegen toen ik wat oude papieren opruimde en inscande. =>
Ik was toen net een jaartje docent media & informatie, en de Driestar maakte reclame voor haar leerlijn Stapp. De Driestar richt zich op orthodox-christelijke scholen, en dat is ook te merken in deze leerlijn. De leerling wordt gezien in vier perspectieven: als leerling, burger, dienaar en pelgrim. Dat was deels herkenbaar voor ons, maar deels sloot het ook niet aan bij hoe wij op school onze leerlingen zien. Zie de mediacirkel. <=
Bij de leerling ligt de focus in Stapp op langzaam leren, op lezen als tegenwicht voor de beeldcultuur. Bij de burger ziet Stapp niet alleen de maatschappij waarin de leerling leeft, maar ook de geestelijke werkelijkheid, met kernwoorden als gezin, kerk, godsbesef en rentmeesterschap. Bij dienaar gaat het om de verbanden waarin de leerling leeft, en de verantwoordelijkheid die hij/zij heeft voor de ander. Tot zover konden we op de Guido nog aardig instemmen. Minder verwant voelen we ons met het begrip pelgrim. Er spreekt een afstand uit tot de huidige samenleving en een wereldmijdende houding die de meeste leerlingen, ouders en collega's op de Guido niet zo eigen is. Het neigt naar een basishouding van het afwijzen van moderne media. Herkenbaar voor het reformatorisch onderwijs, maar niet voor onze gereformeerde school.
Als je je er wel mee verwant voelt is dit een mooie, complete en consequent doordachte methode voor de hele basischool en het voortgezet onderwijs.
9 november 2022
Sam Wineburg, professor aan Stanford University, schreef met drie collega's een paper over het belang van negeren als middel tegen desinformatie. Hij tweet een samenvatting van deze paper. Het viertal onderscheidt drie manieren van negeren: berichten die desinformatie lijken zoveel mogelijk negeren; de berichten globaal lezen en elders bronnen zoeken om het te verifiëren; de berichten lezen, maar niet reageren om de afzenders geen aandacht te geven.
Deze benadering vraagt andere vaardigheden dan we nu meestal aanleren: kritisch lezen, onderzoeken en weerspreken. We moeten studenten leren dat ze kunnen kiezen om te negeren, en dat dit hen beschermt tegen de huidige 'aandachts-economie'.
Klik op de afbeelding voor een vergroting. =>
10 november 2022
Vier afleveringen op NPO. Van Welmoed is een sextape gemaakt middels deepfake. Welmoed gaat op zoek naar de bron, en naar hoeveel het voorkomt en wat je ertegen kunt doen. Weinig, zo lijkt het. 'Haar' film staat inmiddels 900x op het internet, dus is niet meer volledig te verwijderen. De donkere hoeken van het internet zitten vol bagger.
Veel hangt samen met de opvoeding van ons als gewone burgers. Deel geen foto's of filmpjes van mensen die daar niet vrijwillig aan hebben meegewerkt. Ga niet normaal vinden dat dit gedeeld wordt. En ligt ook een taak voor de politiek: het maken en verspreiden van deepfakes moet gereguleerd worden. Hoe kunnen we in de toekomst deepfake van realiteit blijven onderscheiden?
De maken van de deepfake van Welmoed is opgespoord en aangehouden. Maar elke stap in die richting zal leiden tot meer rookgordijnen van de makers, vrees ik...
23 november 2022
Op het Alfrinkcollege in Deurne geldt al ruim vier jaar een verbod op mobieltjes in de hele school. RTL Nieuws maakte er een kort filmpje over. Alle mobieltjes moeten het begin van de schooldag in een kluisje. De schooleiding beweert dat het goed blijkt voor de schoolresultaten. Ook de leerlingen vinden dat ze zich nu beter kunnen concentreren, en in de pauzes meer contact hebben met elkaar.
Maar de leerlingen balen er soms wel van. Ze kunnen geen contact houden met mensen biten de school, en ook tussendoor het rooster checken gaat niet. Ze hebben wel een laptop, maar mogen daarop niet WhatsAppen of TikTokken.
Het CDA pleit ondertussen voor een landelijk verbod op mobieltjes in de klas. Dat lijkt me een nogal rigoureuze inmenging in de gang van zaken op scholen. Maar dat een beperking van het gebruik van mobieltjes nuttig is, en dus ook mogelijk, is wel iets om op elke school te bespreken.